تحلیل وقایع پس از وقوع

یکی از تحلیل‌های اشتباهی که آدمی غالبا مرتکب میشود، تصورِ واضح و شفاف از رویدادهای گذشته در اکنون است!
ذهن ما این سوگیری را دارد که پس از رخ دادنِ اتفاقات و رویدادها به بررسی آنها میپردازد و به این نتیجه میرسد که آنچه رخ داد واضح و شفاف‌تر از آن بود که تصور میکردیم و اگر اشتباهی در گذشته مرتکب شدیم، میتوانستیم به راحتی از آن اجتناب کنیم!

وقتی تحلیل و بررسی میکنیم به این نتیجه میرسیم که براحتی نباید با فلانی ازدواج میکردیم، به آسانی با یک حرکتِ ساده میتوانستیم از ورشکستگی و از دست دادن کسب و کار و بیزینس جلوگیری کنیم، راه‌حلِ آن طلاق چقدر دم دست بود، آنجا و آن خشم و زد و خورد نباید رخ میداد و بسانِ آبِ خوردن قابل مدیریت و کنترل بود و …
آیا شما هم چنین تحلیل‌های شفافی از آنچه در گذشته رخ داده است دارید!؟
من چقدر احمقانه آن اشتباه را انجام دادم و چقدر ساده میتوانستم از آن اجتناب کنم!

اما واقعیت اینگونه نیست. آنچه رخ داده است همواره پس از گذشت زمان، شفافیت و وضوح پیدا میکند و ذهن ما دچار این مغالطه و سوگیری میشود که در زمان انجام آن رخ داد نیز این مقدار از آشکارگی و هویدایی برای ما حاصل بوده و کم و کیف آنچه بر ما گذشته ساده‌تر از این حرفها بوده است.
ما آشکارگیِ اکنون را به ناآشکارگیِ گذشته تعمیم و تسری میدهیم!
باید توجه داشته باشیم که تحلیل وقایع پس از وقوع، در ساده‌ترین و شفاف‌ترین شکل ممکن و تقریبا عاری از هرگونه خطایی انجام میشود و ما را به سمت تلاشی بیهوده برای پیش‌بینی درست وقایع اطرافمان وادار میکند.

نباید فراموش کنیم که شفافیت پس از مشخص شدن نتیجه نهایی حاصل میشود و ما در لحظه اکنون صد در صدِ تصویر از آنچه قرار است رخ بدهد را در دست نداریم. چرا که یکی از مهم‌ترین مولفه‌های زندگی، احتمال است و آدمی در لحظه اکنون نمیتواند همه آنچه احتمالِ رخ دادنِ آن میرود را پیش‌بینی کند و به آن آگاهی داشته باشد.
نباید با خِرد، بلوغ و پختگیِ اکنون، خامی گذشته خویش را قضاوت کنیم چرا که الان نیز نسبت به آینده خام هستیم.

انیس لودیگ (نویسنده فرانسوی) گفته است:
بدون ‌شک انسان تنها موجود زنده در این دنیاست که میتواند با فکر کردن به گذشته و اتفاقاتی که دیگر توانایی تغییرشان را ندارد، خود را آزار دهد.

“دکتر منوچهر خادمی”